How to cite this journal: Author, Date of the post, WMO Conflict Insight, Title of the post, ISSN:
2628-6998, https://worldmediation.org/journal/
Abstract: Greek mediation law n. 4640/2019 for civil and commercial cases can be considered positive even from a criminological point of view. Article 4 gives prosecutors the possibility to suggest the procedure of mediation to those who are in conflict. This provision can play a role in preventing crime. From a criminological perspective and the experience of empirical reality, it is known that civil disputes can lead to conflict and even violent crime. The dynamic of a dispute, influenced by several factors, should not be underestimated. Cases of murder can be the result of unresolved conflict, in some cases also exacerbated by delays in justice mechanisms and even legal complications. Mediation, although not a panacea, could be one more tool in preventing crime.
To έγκλημα, αν και ανήκει ξεκάθαρα στον χώρο ενδιαφέροντος του Ποινικού Δικαίου, όχι σπάνια αποτελεί την κατάληξη διαφοράς (μικροδιαφοράς ενίοτε μάλιστα) Αστικού Δικαίου που κλιμακώθηκε. Υποθέσεις ξυλοδαρμών, ακόμη και φόνων λόγου χάρη για μια θέση στάθμευσης στη γειτονιά, για μια ταμπέλα που εμπόδιζε, για κτηματικές διεκδικήσεις και καταπατήσεις χωραφιών, για ηχορύπανση που συνεχιζόταν παρά τις διαμαρτυρίες, δυστυχώς έχει συμβεί στην εμπειρική πραγματικότητα να καταλήξουν όχι σε πολιτικά, αλλά με τραγική εξέλιξη σε ποινικά δικαστήρια [1]. Από άποψη εγκληματολογικής επιστήμης επίσης, μπορούμε- και πρέπει- να εξετάζουμε ανθρώπινες συμπεριφορές, συνθήκες, καταστάσεις, πολύ πριν αυτές οδηγήσουν σε πράξη, όπως αυτή ορίζεται ως έγκλημα σύμφωνα με το άρθρο 14ΠΚ.
Η σύλληψη του φερόμενου ως δράστη ενός εγκλήματος, η εκδίκαση της υποθέσεως και η καταδίκη στη νόμιμη τιμωρία του κατηγορουμένου- εφόσον βρεθεί ένοχος- αποτελούν στάδια του γενικότερου μηχανισμού αντιμετώπισης του εγκλήματος και απονομής δικαιοσύνης. Όμως από τη στιγμή που θα λάβει χώρα η εγκληματική ενέργεια- ειδικά αν αυτή έχει βάλει κατά της ανθρώπινης ζωής- η οποιαδήποτε ποινική τιμωρία, όσο βαριά και αν είναι, δεν μπορεί να αποκαταστήσει τη ζημία που επήλθε από το έγκλημα. Η πλευρά της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη μπορεί να νιώσει δικαιωμένη από μια καταδικαστική απόφαση, πλην όμως π.χ. αν το έννομο αγαθό της ζωής έχει πληγεί, πραγματική επανόρθωση δεν δύναται να επιτευχθεί με οποιαδήποτε δικαστική κρίση, ακόμη και την πιο αυστηρή. Είναι σαφές λοιπόν ότι η πρόληψη τέλεσης εγκληματικών ενεργειών αποτελεί τη μόνη πραγματική επιτυχία του συστήματος αντιμετώπισης του εγκλήματος, που δεν θα επιτρέψει να διαταραχθεί εξ αρχής η ειρήνη της κοινωνίας και να πληγούν ανεπανόρθωτα έννομα αγαθά από ένα βίαιο έγκλημα.
Προς την ανωτέρω κατεύθυνση φαίνεται να είναι προσανατολισμένο- ορθά- το άρθρο 4 του ν. 4640/2019 περί Διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, που τιτλοφορείται «Προσφυγή στη Διαμεσολάβηση». Συγκεκριμένα η παράγραφος 4 ορίζει ότι «Ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών, στο πλαίσιο της άσκησης των αρμοδιοτήτων του, σύμφωνα με την περίπτωση α΄ της παραγράφου 4 του άρθρου 25 του ν. 1756/1988 (Α΄ 35), δικαιούται να συστήνει σε όσους φιλονικούν την προσφυγή στη διαδικασία της διαμεσολάβησης, όπου αυτό είναι δυνατό». Σύμφωνα με το συγκεκριμένο εδάφιο του άρθρου 25 του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών στον οποίον γίνεται η παραπομπή: «Ο εισαγγελέας πρωτοδικών: α) έχει δικαίωμα να συνιστά σε όσους φιλονικούν να αποφύγουν της τέλεση αξιόποινων πράξεων και να επιδιώξουν την ειρηνική λύση της διαφοράς τους». Έτσι η διάταξη του άρθρου 4 του ν. 4640/2019 ουσιαστικά προτείνει ως συγκεκριμένο τρόπο εξεύρεσης ειρηνικής λύσης- την οποία για τις φιλονικίες υποστήριζε ήδη ο νομοθέτης- τη Διαμεσολάβηση που έχει δικαίωμα να τη συστήσει ως διαδικασία ο Εισαγγελέας. Φαίνεται ξεκάθαρα λοιπόν η αναγνώριση από το νόμο της εμπειρικής πραγματικότητας που δείχνει τη δυναμική μιας φιλονικίας ακόμη και μέχρι το σημείο διάπραξης εγκληματικών πράξεων. Πριν λοιπόν χρειαστεί η Εισαγγελία ίσως να ασχοληθεί με την ποινική δίωξη αδικήματος που έχει πλέον τελεστεί, μπορεί η σύσταση για Διαμεσολάβηση να λειτουργήσει εγκληματοπροληπτικά.και να αποφευχθεί η τέλεση αδικημάτων.
Η προώθηση και υποστήριξη του θεσμού της Διαμεσολάβησης στη χώρα μας, ακόμη κι αν εξωτερικά φαίνεται με τον ν. 4640/2019 να αφορά αστικές και εμπορικές υποθέσεις, στην πραγματικότητα μπορεί να έχει πολύ πιο ευρεία οφέλη. Εγκληματολογικά έχουμε τη δυνατότητα να εξετάζουμε το έγκλημα προτού αυτό πάρει τη μορφή εξωτερίκευσης ανθρώπινης συμπεριφοράς κατά το άρθρο 14ΠΚ. Η εξέταση αυτή μας επιτρέπει να διαπιστώνουμε ότι εκτός από εγκλήματα που λαμβάνουν χώρα ξαφνικά και χωρίς προηγούμενη τριβή και επαφή δράστη-θύματος, υπάρχουν και περιπτώσεις μακρόχρονης διαμάχης και φιλονικίας. Το τελευταίοι στάδιο στην κλιμάκωση της σύγκρουσης δυστυχώς ενδέχεται να είναι μια βίαιη συμπλοκή ή ανθρωποκτονία. Δεν αποκλείεται ακόμη να έχει προηγηθεί και προσφυγή στη Δικαιοσύνη, όμως για διάφορους λόγους, π.χ. καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης, τυχόν περιπλοκή της κατάστασης (ψευδείς καταθέσεις, παρελκυστικές τακτικές, εκατέρωθεν μηνύσεις που μετατρέπουν μια αστική διαφορά σε ποινική υπόθεση κλπ) τελικά να έχει δημιουργηθεί μεγαλύτερη συναισθηματική ένταση και όξυνση πνευμάτων.
Φυσικά η Διαμεσολάβηση δεν αποτελεί πανάκεια, ούτε μπορεί να υποστηριχθεί ότι θα εξαλείψει τις αιτίες τέλεσης βίαιων εγκλημάτων όταν υπάρχει υποκείμενη διαμάχη/σύγκρουση. Άλλωστε, ο Εισαγγελέας δικαιούται να κάνει τη σύσταση του άρθρου 4 του ν. 4640/2019, αλλά ακόμη και αν εισακουστεί, δεν μπορεί να εξασφαλιστεί ότι οι πολίτες δεν θα προσέλθουν στη Διαμεσολάβηση εντελώς τυπικά, χωρίς ουσιαστική διάθεση για άρση της σύγκρουσης και εξεύρεση λύσης κοινά αποδεκτής και εφαρμόσιμης [2]. Λόγοι κουλτούρας και νοοτροπίας, αλλά και εσφαλμένες απόψεις περί «τιμής», όπως και στοιχεία προσωπικότητας επηρεάζουν αρκετά τη στάση και συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων σε μια διαφορά, με εμμονή σε θέσεις εξωπραγματικές, που δεν μπορούν να επιτρέψουν αποκλιμάκωση της σύγκρουσης. Παρόλα αυτά, σαφώς η Διαμεσολάβηση μπορεί να αποτελέσει ένα ακόμη εργαλείο, σε προληπτική διάσταση, που αξίζει να δοκιμαστεί και αυτό για την καταπολέμηση του εγκλήματος και γενικότερα των συγκρούσεων στην κοινωνία.
References:
[1] Ενδεικτικά από δημοσιεύματα του Τύπου: https://www.iefimerida.gr/news/315921/pyrgos-isovia-sto-dolofono-poy-skotose-gia-mia-thesi-parkingk, https://www.in.gr/2019/08/23/greece/diplo-foniko-stin-kavala-skotose-mana-kai-gio-kai-mia-thesi-parkingk/, https://www.ethnos.gr/ellada/97148_ileia-skotose-syghoriano-toy-gia-ena-horafi-pyrobolise-kai-ti-syzygo-toy [2] Θα είναι ενδιαφέροντα τα αποτελέσματα έρευνας πάνω στην εφαρμογή του άρθρου 4 του ν. 4640/2019 όσον αφορά και στη σύσταση του θεσμού της Διαμεσολάβησης εκ μέρους Εισαγγελέων και στη συνέχεια της αποδοχής της παραπάνω σύστασης και αξιοποίησης του θεσμού της Διαμεσολάβησης από πολίτες που φιλονικούν.
Dear Maria,
many thanks for sharing your competence and insights. Referring myself to your English abstract, I am grateful that you touched the topic of conflict dynamics in a wider sense. As I often say, it is mandatory for all of us to put Mediation into a bigger context of application in order to truly understand its potential impact on our social coexistence. Due to the fact that everyone and everything has an impact on the environment, it is only clear that making use of Mediation at a specific moment within a chain of conflict dynamics, might display best game-changing character.
Best regards, Daniel